ملا اسماعيل خاجويي

منبع:رجال و مشاهير اصفهان
ملا اسماعيل خاجويي خط را خوب مي نوشته و علاوه بر مراتب علميّه و مكارم ظاهره داراي مقامات روحاني بوده كه معاصرين او نسبت به او اظهار ارادت داشتند،حتي نادرشاه كه حالت تصلّب او معلوم است باز به آخوند ملا اسماعيل خاجويي ارادت مي ورزيده و به احترام او قيام مي كرده،حتي محله ي خاجو و بستگان او را از تحميلات خود كه يكي از اسباب خرابي آخري اصفهان شد معاف مي داشته [است]. (1)
در منشاء احترامات نادر [شاه] از او معروف است يك حكايتي كه وقتي مردم از آخوند به اصرار خواهش كردند كه پيش نادرشاه توسط كند و رفع تعديات او را بنمايد،آخوند بدون مضايقه با اين كه در آن وقت شهرتي نداشت،خصوص در دربار،برخاست و به منزل نادر رفت و اتفاقاً هيچ كجا از او جلوگيري نشد تا وارد بر شخص نادر [شاه] شد و نادر هم در ملاقات او از جاي خود بلند شده بود و به او احترام زيادي كرد و توسطات او را پذيرفت،وقتي كه آخوند از منزل نادر خارج شد از اطافيان خود سؤال مي كند كه چرا آخوند را راه دادي كه بر من وارد شود،گويند ميرزا مهدي خان جواب داده بود به همان سبب كه شخص شما از او استقبال و احترام كرديد،نادر [شاه] زياد اظهار حيرت مي كرده است از هيبتي كه از آخوند به او و اطرافيانش اثر كرده بود.
موقعي هم نادر [شاه] به منزل او رفته و با او غذا خورده است كه فقط نان و ماست بوده،پس از صرف ناهار از آخوند ظرف ماستي مي خواهد آخوند به عذر اين كه شير گاو ما فردا سهم شريك ماست و ما حق نداريم تا پس فردا،فرستادن كاسه ي ماست را جهت نادر،موكول به دو روز بعد مي نمايد.
نظير اين قضيه،قضاياي ديگري از كرامات آخوند يا اخلاق او در افواه مشهور است،بالاجمال تفصيل حالات آخوند كه نزد كي تحصيل نموده و غيره،منضبط نيست،و عمده ي سبب كمي شهرت او تصادف اوست با زمان انقلابات اواخر صفويه به بعد،و مسلماً مراتب او از هر حيث بيشتر از معاريف آن دوره بوده است،وفات او در سنه ي 1173 و قبر او نزديك مقبره ي فاضل هندي در وسط ساير قبور،بدون تكيه و آثار بزرگي،واقع است. تأليفات او در فقه و رجال و كلام و عرفان و غيره بسيار مي باشد.
**فرزند محمد حسين بن محمدرضا بن علاء الدين محمد مازندراني.
عالم فاضل،و حكيم كامل،محقق مدقق،از اكابر فقها و مجتهدين،و اعاظم علما و مدرسين،به مناسبت سكونت در محله ي خاجو از محلات اصفهان به خاجويي شهرت يافته،در حكمت و كلام و فقه و اصول و تفسير و ادبيّات،جامع بوده و در زهد و تقوا و اعراض از دنيا و حسن خلق و تواضع و ديگر صفات و ملكات ممتاز بوده.
عده ي زيادي از علماي اواخر اصفهان (2) در خدمت او تلمّذ نموده اند،كه از آن جمله است: آقا محمد بيدآبادي،و ملا محراب گيلاني،و ميرزا ابوالقاسم مدرس خاتون آبادي و ملا مهدي نراقي.
متجاوز از يكصد و پنجاه مجلّد كتاب و رساله تأليف نموده و علاوه بر مقامات علمي،خط را نيز نيكو مي نوشته،و كراماتي نيز از او نقل مي كنند.
در 11 شعبان سال 1173 وفات يافته،در تخت فولاد مدفون گرديد.
ماده ي تاريخ وفات او: (نور الله الجليل مقبرته) ، (رفع الله في الجنان منزلته) مي باشند.
دبير شاعر اصفهاني در ضمن قطعه اي گويد:
  • 1. ابطال الزمان الموهوم؛
  • 2. اربعين؛
  • 3. بشارات الشيعه؛
  • 4. جامع الشتات؛
  • 5. جبر و تفويض؛
  • 6. حاشيه بر تهذيب؛
  • 7. حاشيه بر اثني عشريه ي شيخ بهايي؛
  • 8. ردّ بر صوفيه؛
  • 9. رساله در امامت،و حرمت غنا،و مالايتمّ فيه الصلاه،و رضاع،و عيد نوروز،و فضيلت اولاد فاطمه (سلام الله عليها)، و نماز جمعه،و طلاق رجعي؛
  • 10. شرح بر مدارك،و نهج البلاغه، و دعاي صباح به نام مفتاح الفلاح،و سؤالات مأمون از حضرت رضا (عليه السلام)؛
  • 11. فوايد الرجاليّه؛
  • 12. هدايه الفؤاد،در معاد؛و غيره. (3)

    • پي نوشت ها:

    1. ر.ك: تذكره القبور،ص 9 – 38.
    2. رجال اصفهان: 53 ،روضات الجنات 1: 114 ، ريحانه الادب 2: 105.
    3. برخي ديگر از آثار محقّق خاجويي عبارتند از:
    حاشيه بر تفسير صافي،حاشيه بر اربعين حديث شيخ بهايي،حاشيه بر مفتاح الفلاح شيخ بهايي،حاشيه بر مشرق الشمسين شيخ بهايي،تبصره الاخوان في بيان اكبريه القرآن،رساله ي در تجسم اعمال.
    گفتني است كه حدود 80 عنوان از آثار محقق خاجويي به كوشش محقق گرامي آقاي سيد مهدي رجايي به چاپ رسيده است.